Οι εκδότες απαντούν | Άννα Πατάκη
Συνέντευξη στον Κώστα Αγοραστό
Η κυρία Άννα Πατάκη μάς μιλά για την αγορά του βιβλίου σήμερα, τις προσδοκίες της από τους νέους συγγραφείς και ορισμένες από τις προσωπικές της βιβλιοφιλικές αγάπες.
Κυρία Πατάκη, θέλω να σας ευχαριστήσω για το χρόνο σας. Ας αρχίσουμε με μια ερώτηση επίκαιρη: η κρίση έχει επηρεάσει πραγματικά την αγορά του βιβλίου και, αν ναι, ποιον τομέα αυτής της αγοράς;
Οι άνθρωποι αγοράζουν λιγότερα βιβλία, όπως αγοράζουν γενικώς λιγότερο. Αυτό ισχύει, νομίζω, ως γενική αρχή. Ειδικότερα, τώρα, παρατηρούμε ότι η τιμή του βιβλίου είναι πολύ πιο καθοριστικός παράγοντας απ’ό,τι παλιότερα, ότι τα βιβλία που θεωρούνται «χρηστικά» έχουν μια καλύτερη τύχη, κι ότι, ίσως, κι αυτό είναι το πιο άσχημο, χάνονται σχεδόν τα διαφορετικά επίπεδα αναγνωστών, που δημιουργούσαν σιγά σιγά τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα την πυραμίδα του αναγνωστικού κοινού και επέτρεπαν και την εκδοτική πολυμορφία και ποικιλία.
Έκπληκτος –και, πιστέψτε με, ήταν πολύ ευχάριστη για μένα η έκπληξη- είδα στο εκδοτικό πρόγραμμα των εκδόσεων Πατάκη για το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 2011, όσον αφορά την ελληνική λογοτεχνία, πολλές συλλογές διηγημάτων. Με δεδομένη λοιπόν την κρίση και με γνωστή τη μειωμένη κίνηση του διηγήματος στην αγορά, πώς να εκλάβουμε την κίνηση αυτή; Ως εστετισμό, ως δονκιχωτισμό ή ως μελετημένη επιχειρηματική γραμμή;
Μέσα σ’ αυτό το δύσκολο περιβάλλον, προσπαθούμε να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε τους συγγραφείς μας στις διαδρομές τους. Πρέπει, όμως, να σας πω ότι μια από τις επιτυχίες της χρονιάς που πέρασε ήταν η συλλογή διηγημάτων του Χρήστου Χωμενίδη Στη Δευτέρα παρουσία ας μας βάλουν απουσία.
Οι εκδόσεις Πατάκη, σε αντίθεση με άλλους εκδοτικούς οίκους, δεν επιμένουν στην επιθετική διαφήμιση-προώθηση των συγγραφέων τους, και αν κάνω λάθος διορθώστε με. Εσείς πιστεύετε στην δύναμη της διαφήμισης;
Πιστεύω σε έναν συνδυασμό ενεργειών διαφήμισης και προβολής με στόχο το κάθε βιβλίο να βρει τον αναγνώστη του. Δεν θεωρώ ότι υστερούμε σε όγκο διαφημιστικού προγράμματος, καμιά φορά νομίζω ότι η εντύπωση ότι κάποιος είναι πολύ αποτελεσματικός οφείλεται στο γεγονός ότι διαφημίζει συνεχώς το ίδιο βιβλίο. Όσο για τη δύναμη της διαφήμισης, αυτή είναι αδιαμφισβήτητη, απλώς το είδος της διαφήμισης που έχει αποτελεσματικότητα είναι κάτι που νομίζω ότι επαναπροσδιορίζεται τώρα με πολλούς τρόπους.
Βλέπουμε μετεγγραφές συγγραφέων από τον έναν εκδοτικό οίκο στον άλλον. Οι μετεγγραφές αυτές σε άλλες περιπτώσεις είναι ηχηρές και σε άλλες αθόρυβες. Εσείς, πόσο υπολογίζετε στο σταθερό δυναμικό του οίκου σας;
Οι συνεργασίες δοκιμάζονται στο χρόνο κι αυτό είναι που αποδίδει τελικά. Εγώ, επιπλέον, φοβάμαι τις συνεργασίες που προκύπτουν συγκυριακά, κυρίως γιατί αισθάνομαι ότι μπορεί τελικά να μην μπορούμε να ανταποκριθούμε σ’ αυτό που περιμένει ο άλλος από εμάς.
Είναι επίσης συχνό το φαινόμενο των επανεκδόσεων παλαιότερων βιβλίων, χωρίς να υπάρχει έλλειψή τους από την αγορά. Κατά τη γνώμη σας, κάνουν μια ουσιαστική δεύτερη πορεία αυτά τα βιβλία ή απλώς ικανοποιούν τη ματαιοδοξία των συγγραφέων τους;
Δεν είναι τόσο συχνό αυτό το φαινόμενο, νομίζω. Έχει να κάνει κυρίως με την προσπάθεια να υπάρχει το έργο ενός συγγραφέα συγκεντρωμένο σε έναν οίκο.
Οι εκδόσεις Πατάκη είναι εξαιρετικά φειδωλές και επιφυλακτικές ως προς το να προτείνουν νέα ονόματα κάθε χρόνο. Όταν αυτό συμβαίνει προκύπτει συμβαίνει είτε μέσα από τη σειρά Hotel, Ένοικοι Γραφής, τα τελευταία χρόνια, είτε από προσωπική σας επιλογή, από τα χειρόγραφα που φτάνουν στα γραφεία σας και προκρίνονται από τους «αναγνώστες» σας. Ταυτόχρονα φέτος είδαμε ότι οι εκδόσεις Πατάκη διοργανώνουν σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Πιστεύετε ότι υπάρχει δυναμικό συγγραφέων προς ανακάλυψη;
Πάντα υπάρχει δυνητικά, έτσι δεν είναι;
Τι είναι αυτό που περιμένετε να διαβάσετε από έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα και να σας συναρπάσει;
«Ένα βιβλίο».
Για προσωπική σας ευχαρίστηση, υπό την ιδιότητα της αναγνώστριας, ποιο είδος λογοτεχνίας προτιμάτε; Την ποίηση, το διήγημα, ή το μυθιστόρημα;
Δεν είμαι σίγουρη ότι μπορεί κανείς να απαντήσει με όρους «προτιμώ το τάδε». Για μένα πάντα η πεζογραφία ήταν πιο οικεία, αυτό μπορώ να πω, η πιο αυθόρμητη επιλογή, η ποίηση από την άλλη έχει για μένα μια θέση πολύ σημαντική δίπλα στη φιλοσοφία. Έχει όμως να κάνει και με την ηλικία. Όταν ήμουν μικρή διάβαζα και ξαναδιάβαζα κάποια μυθιστορήματα, πέντε και έξι φορές, κατά περιόδους, τώρα, όταν γυρίζω να ξαναδιαβάσω κάτι, αυτό τις περισσότερες φορές θα είναι ποίηση.
Θέλετε να μου αναφέρετε μερικούς τίτλους λογοτεχνικών έργων που σας έχουν συγκινήσει;
Η Σκέψη και ο Κυβερνήτης του Αντρέγιεφ, στην πολύ ωραία μετάφραση της Αγγελάκη-Ρουκ (Άγρα), το Marriage Plot του Ευγενίδη, που θα εκδώσουμε εμείς την άνοιξη στα ελληνικά, ο Πεζογράφος και το πιθάρι του της Μάρως Δούκα, ένα υπέροχο βιβλίο που είχε βγάλει παλιότερα στον Καστανιώτη.
Και μια τελευταία ερώτηση, πιο προσωπική. Διαβάζοντας ένα κείμενό σας στην Athens Voice για την Ύδρα συγκράτησα την εξής φράση: Η βροχή δυνάμωνε και οι δρόμοι που κατεβαίνουν κάθετα στο λιμάνι έγιναν ποτάμια – για να περάσουμε από τη μια μεριά στην άλλη περπατούσαμε πάνω σε σανίδια στερεωμένα στους πλαϊνούς τοίχους. Από τότε η Ύδρα είναι κατά κάποιον τρόπο το νησί μας. Κυρία Πατάκη, γράφετε κρυφά;
Όχι ιδιαίτερα.
